Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Goleniowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Goleniów, dnia 3 lipca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Goleniowie I Wydział Cywilny w następującym składzie

Przewodniczący: SSR Aneta Iglewska-Wilczyńska

Protokolant: Sandra Niedźwieź

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2024 r. w Goleniowie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko A. S., A. K.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanych A. S. i A. K. solidarnie na rzecz powoda (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 37.641,82 zł (trzydzieści siedem tysięcy sześćset czterdzieści jeden złotych osiemdziesiąt dwa grosze) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 36.561,99 od dnia 1 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanych A. S. i A. K. solidarnie na rzecz powoda (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1846 zł (tysiąca ośmiuset czterdziestu sześciu złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygnatura akt I C 654/23

UZASADNIENIE

wyroku z 3 lipca 2024 r.

Strona powodowa (...) Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. złożyła pozew przeciwko A. S. i A. K. o zapłatę solidarnie kwoty 38.770,73 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od kwoty 36.561,99 zł od 1 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie solidarnie od pozwanych zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, iż 28 czerwca 2021 r. zawarła umowę pożyczki z M. U.. Z uwagi na śmierć pożyczkobiorcy, to na pozwane, jako spadkobierczynie, przeszły obowiązki zmarłej z tytułu niespłacenia umowy pożyczki.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty pozwane wniosły o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz każdej z pozwanych zwrotu kosztów procesu.

Pozwane zakwestionowały przede wszystkim wysokość składki ubezpieczeniowej oraz podniosły zarzut, iż zgodnie z postanowieniami umowy pożyczki, umowa z chwilą śmierci pożyczkobiorcy uległa rozwiązaniu.

W toku dalszego postępowania strony nie zmieniły swoich stanowisk procesowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 28 czerwca 2021 r. M. U. zawarła z (...) Bankiem (...) spółką akcyjną z siedzibą w W. (dalej jako: (...) S.A. w W.”) umowę pożyczki nr (...).

Bank udzielił pożyczkobiorcy pożyczkę w kwocie 53.843,68 zł, na okres kredytowania wynoszący 72 miesięcy. Całkowita kwota pożyczki wynosiła 40.000 zł, całkowity koszt pożyczki 26.476,79 zł, a całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę wynosiła 66.476,79 zł. Pożyczkobiorca zobowiązał się do zapłaty kosztów obejmujących prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 3.006,13 zł, a także składki ubezpieczeniowej za cały okres ubezpieczenia równy okresowi kredytowania w wysokości 10.837,55 zł. Łączna kwota odsetek wynosiła 12.633,11 zł. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 20,12%.

W przypadku opóźnienia w terminowym regulowaniu rat pożyczki, bank pobierał od kwoty zaległej raty pożyczki odsetki wg zmiennej stopy procentowej zadłużenia przeterminowanego, przy czym stopa ta odpowiadała aktualnej wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (w dniu zawarcia umowy wynosiła 11,20% w stosunku rocznym).

Zgodnie z § 11 ust. 1 pkt 5 umowy, umowa miała ulec rozwiązaniu z chwilą śmierci pożyczkobiorcy. Bank (...) S.A. w W. miał zaprzestać naliczania dalszych odsetek od dnia rozwiązania umowy (§ 11 ust. 5 umowy).

Zawierając powyższą umowę M. U. miała świadomość ryzyka związanego z zaciągniętą pożyczką oraz skutków realizacji ustawowego prawa odstąpienia od umowy, w szczególności obowiązku zwrotu (...) S.A. wypłaconej/przelanej rzez niego na wskazany rachunek kwoty pożyczki.

Pożyczka została uruchomiona 26 czerwca 2021 r. i w tym dniu kwota 53.843,68 zł została wypłacona na rachunek bankowy M. U..

Bezsporne, nadto wynika z: umowy pożyczki k. 5-7, oświadczenia k. 8, wniosko-polisa k. 9-9a, potwierdzenie uruchomienia pożyczki k. 10, zestawienia operacji k. 11.

M. U. dokonywała spłaty otrzymanej pożyczki.

M. U. zmarła 15 października 2022 r. Spadek po zmarłej nabyły z dobrodziejstwem inwentarza jej córki - A. K. i A. S. w udziale po 1/2 części każda.

Dowody z: szczegółowego rozliczenia operacji na kontrakcie kredytowym k. 12, aktu poświadczenia dziedziczenia z 23.11.2022 r., Rep. A nr 6332/2022 k. 17-18.

Pismami z 6 kwietnia 2023 r. bank (...). S.A. w W. wezwał A. K. i A. S., jako następców prawnych po M. U., do zapłaty kwoty 36.561,99 zł w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. A. S. odebrała wezwanie w dniu 17 kwietnia 2023 r., zaś A. K. w dniu 24 kwietnia 2023 r.

Dowody z: pisma z 6.04.2023 r. wraz z potwierdzeniami odbioru k. 13-14, 15-16.

Decyzją z 25 stycznia 2023 r. ubezpieczyciel odmówił wypłaty na rzecz (...) S.A. w W. świadczenia z tytułu zawartej z M. U. umowy ubezpieczenia z uwagi na zatajenie lub podanie niezgodnych z prawdą informacji o chorowaniu na cukrzycę leczoną insuliną oraz ustaloną przyczynę śmierci.

Dowody: warunki ubezpieczenia k. 65-67, pismo z 25.01.2023 r. k. 68, pismo z 4.11.2022 r. k. 69.

Składka ubezpieczeniowa w wysokości 10.837,55 zł została pobrana w dniu udzielenia pożyczki, tj. 28 czerwca 2021 r., zaś w dniu 27 stycznia 2023 r. niewykorzystana część składki w wysokości 8.492,96 zł została zwrócona i przeznaczona na poczet spłaty zadłużenia.

Dowody: zestawienie operacji na rachunku technicznym k. 61-62, 63, 64.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo okazało się zasadne w przeważającej części.

W niniejszej sprawie strona powodowa (...) Kasa Oszczędnościowa Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. (dalej jako: (...) S.A. w W.”) domagała się od pozwanych, jako następców prawnych po zmarłej M. U. (pożyczkobiorcy), zapłaty solidarnie należności wynikających z zawartej przez pozwaną umowy pożyczki z 28 czerwca 2021 r. w postaci niespłaconego kapitału (w kwocie 36.561,99 zł) i skapitalizowanych odsetek za okres od 4 maja 2023 r. do 31 lipca 2023 r. (w kwocie 2.208,74 zł) oraz dalszych odsetek w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie, liczonych od kapitału (36.561,99 zł) od 1 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty.

W pierwszej kolejności należy wskazać podstawę prawną roszczenia dochodzonego pozwem. Podstawę prawną powództwa stanowi umowa pożyczki. Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki zawarta pomiędzy stroną powodową a pozwaną podlega regulacjom ustawy z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1028). Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy).

W sprawie poza sporem pozostawała okoliczność, iż 26 czerwca 2021 r. M. U. zawarła ze stroną powodową umowę pożyczki oraz otrzymała z tego tytułu ustaloną kwotę pożyczki (kwota pożyczki wynosiła 53.843,68 zł, w tym bez kredytowanych kosztów - 40.000 zł). Poza sporem była także okoliczność spłacenia przez pożyczkobiorcę części zadłużenia z tytułu zawartej umowy pożyczki oraz zgon M. U. w dniu 15 października 2022 r., a więc w trakcie obowiązywania umowy pożyczki, która została zawarta na okres 72 miesięcy (a więc 6 lat). Poza sporem pozostawała także legitymacja bierna pozwanych, które nabyły spadek po zmarłej M. U. i tym samym z chwilą śmierci przeszły na nie prawa i obowiązki zmarłej pożyczkobiorczyni.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty pozwane podniosły zarzut nieprawidłowości działania strony pozwanej w zakresie wykorzystania niewiedzy zmarłej i zawarcia umowy ubezpieczenia, co wiązało się z koniecznością uiszczenia przez zmarłą zawyżonej składki ubezpieczeniowej. Ponadto wskazały, że zgodnie z postanowieniami przedmiotowej umowy pożyczki umowa ta uległa rozwiązaniu wskutek śmierci M. U., a tym samym pozwane nie mogły wstąpić w miejsce zmarłej spadkodawczyni jako strona tej umowy, gdyż nie można wstąpić do stosunku prawnego, który przestał istnieć.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy, z mocy prawa (art. 924 i 925 k.c.). Wejście w ogół praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy powoduje m.in., że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za zobowiązania, których podmiotem był zmarły. Zgodnie z art. 922 § 1 k.c. na spadkobierców przechodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej kodeksu cywilnego. W myśl art. 1030 k.c. do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku, zaś od chwili przyjęcia spadku - ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku. Z kolei zgodnie z art. 1031 § 2 k.c. w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe (art. 1034 § 1 k.c.).

W skład spadku nie wchodzą prawa majątkowe ściśle związane z osobą zmarłego, które obejmują prawa mające służyć zaspokojeniu określonych interesów konkretnej osoby ze względu na jego indywidualną sytuację np. roszczenia alimentacyjne, uprawnienie do renty lub obowiązki, których wykonanie jest uzależnione od osobistych przymiotów zobowiązanego lub które zostały ściśle związane z osobą dłużnika. W judykaturze przyjmuje się jednak brak podstaw do uznania za takie prawo umowę kredytową, w przypadku której śmierć strony nie ma wpływu na dalsze istnienie danego stosunku prawnego, albowiem zawarcie tej umowy nie jest ściśle uzależnione od konkretnych przymiotów strony. Oznacza to, że spadkobiercy wstępują w wynikającą z umowy sytuację prawną spadkodawcy, w szczególności przejmują jego wierzytelności i długi, ponadto są związani postanowieniami umowy. Tym samym odpowiedzialność pozwanych, które przyjęły spadek, kształtuje się podobnie jak odpowiedzialność samego spadkodawcy, a pozwane odpowiadają solidarnie za długi spadkowe z całego swojego majątku, z ograniczeniem do wartości stanu czynnego spadku określonego w wykazie albo spisie inwentarza (które nie zostały dotąd sporządzone).

Odnosząc się do zarzutu strony pozwanej co do prawidłowości zawarcia przez M. U. umowy ubezpieczenia i konieczności uiszczenia składki ubezpieczeniowej w zawyżonej wysokości (tj. 10.837,55 zł), należy wskazać, iż w ocenie Sądu zawarcie umowy ubezpieczenia było zasadne oraz dokonane w sposób prawidłowy.

Zgodnie z przedłożoną do akt wniosko-polisą (k. 9-9a), 28 czerwca 2021 r. M. U. zawarła z (...) spółką akcyjną z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia obejmującą swoim zakresem jej zgon. Okres ochrony ubezpieczeniowej obowiązywał od dnia następnego po dniu wypłaty kwoty pożyczki, pod warunkiem uiszczenia składki ubezpieczeniowej, której wysokość ustalono na kwotę 10.837,55 zł. Umowa ubezpieczenia ulegała zaś rozwiązaniu z dniem zgonu M. U. (ubezpieczonego). Niewątpliwie nie ma wątpliwości co do możliwości ustanowienia w umowie pożyczki zabezpieczenia jej spłaty np. w formie ubezpieczenia. Składka ubezpieczeniowa to świadczenie ponoszone przez ubezpieczającego na rzecz ubezpieczyciela w zamian za ochronę ubezpieczeniową. W zamian za składkę ubezpieczyciel godzi się ponosić ryzyko wypłaty określonej kwoty w przypadku zajścia określonego zdarzenia ubezpieczeniowego. Powód wykazał dobrowolność zawarcia umowy pożyczki oraz zasady zawarcia umowy ubezpieczenia przedkładając m.in. wniosko-polisę z 28 czerwca 2021 r. (k. 9-9a) i warunki ubezpieczenia (k. 65-67). Powód przedłożył także oświadczenie M. U., z którego wynika, że otrzymała ona informacje niezbędne do podjęcia decyzji w zakresie zaciąganej pożyczki, a także wyjaśnienia do zgłaszanych wątpliwości. Porównanie całkowitej kwoty pożyczki i kwoty składki ubezpieczeniowej wskazuje, że składka ta nie stanowiła ukrytego zysku pożyczkodawcy. Sąd zważył, iż zawarta umowa ubezpieczenia w istocie stanowiła zabezpieczenie spłaty pożyczki, ponieważ, o ile w przypadku śmierci świadczenie miało zostać wypłacane tylko w razie śmierci, tak w przypadku pozostałych zdarzeń w postaci utraty źródła dochodu, poważnego zachorowania i pobytu w szpitalu w następstwie nieszczęśliwego wypadku, świadczenie to miało zapewnić spłatę kolejnych rat pożyczki, których pożyczkobiorca nie byłby w stanie spłacić z uwagi na określone w umowie okoliczności. Nie sposób zatem uznać, iż tego rodzaju ubezpieczenie nie wiąże się z żadną korzyścią dla pożyczkobiorcy, skoro umowa ta zapewniłaby ciągłość spłaty udzielonej pożyczki. Jak ustalono, ubezpieczyciel nie wypłacił jednak stronie powodowej świadczenia wskutek śmierci M. U., ponieważ zawierając umowę ubezpieczenia oświadczyła, że w ciągu 12 miesięcy przed jej zawarciem nie chorowała na cukrzycę leczoną insuliną, lecz po jej śmierci okazało się, iż oświadczenie to nie było prawdziwe. Niewykorzystaną składkę w wysokości 8.492,96 zł strona pozwana przeznaczyła następnie w dniu 27 stycznia 2023 r. na spłatę udzielonej M. U. pożyczki. Należy podkreślić, iż w chwili zawarcia umowy ubezpieczenia (jak i pożyczki) M. U. miała 68 lat, a umowa pożyczki została zwarta na okres 6 lat. Mając więc na uwadze wiek pożyczkobiorczyni oraz okres obowiązywania umowy, wysokość składki ubezpieczeniowej zdaje się w ocenie Sądu adekwatna do ryzyka związanego z zawarciem przedmiotowej umowy.

Zdaniem Sądu drugi z zarzutów strony pozwanej także okazał się bezzasadny.

Zgodnie z § 11 ust. 1 pkt 5 umowy pożyczki, umowa ta uległa rozwiązaniu z chwilą śmierci pożyczkobiorcy, a od dnia rozwiązania umowy z tej przyczyny bank miał zaprzestać naliczania dalszych odsetek (§ 11 ust. 5 umowy). Sąd podziela jednak stanowisko strony powodowej, iż rozwiązanie umowy pożyczki z powyższej przyczyny nie oznacza, że następcy prawni pożyczkobiorczyni nie mają obowiązku dokonania zwrotu udzielonej spadkodawcy pożyczki. Nie budzi wątpliwości, iż strona pozwana w sposób prawidłowy wywiązała się z zawartej 28 czerwca 2021 r. umowy pożyczki i wypłaciła M. U. ustaloną przez strony kwotę pożyczki. Z uwagi na śmierć pożyczkobiorczyni, która miała miejsce 15 października 2022 r., a więc w trakcie okresu obowiązywania umowy, z oczywistych powodów pożyczkobiorczyni nie wywiązała się ze swojego obowiązku wynikającego z art. 720 § 1 k.c. i nie dokonała zwrotu otrzymanej pożyczki. Jak wskazano zaś powyżej, pozwane, jako jej spadkobierczynie, wraz z nabyciem spadku wstąpiły w ogół jej praw i obowiązków, co niewątpliwie oznacza także obowiązek uregulowanie wszelkich zobowiązań spadkodawczyni, w tym dokonania spłaty przedmiotowej pożyczki. Skutek w postaci wygaśnięcia umowy z chwilą śmierci strony wynika najczęściej wprost z przepisu ustawy, rzadziej zaś należy wyprowadzać go z jej istoty lub z woli stron korzystających z zasady swobody umów. Uwzględniając charakter niniejszej umowy nie można przyjąć, aby śmierć pożyczkobiorczyni prowadziła do jej wygaśnięcia. Śmierć pożyczkobiorczyni nie wywołała zaś zmian w treści umowy pożyczki, a tym samym spadkobiercy zobowiązani są do zwrotu pożyczki na zasadach określonych w umowie,

Reasumując, strona powodowa dochodziła należności wynikającej z umowy pożyczki łączącej spadkodawczynię pozwanych, które wstąpiły w ogół jej praw i obowiązków, ponosząc solidarną odpowiedzialność za jej zobowiązania. Strona powodowa wykazała wysokość dochodzonej należności głównej (wypłaconego, lecz niezwróconego przez M. U. kapitału pożyczki), jednak w ocenie Sądu oddaleniu podlegała część roszczenia o roszczenia uboczne w postaci skapitalizowanych odsetek za okres od 4 maja 2023 r. do 31 lipca 2023 r. (w kwocie 2.208,74 zł), a więc od dnia upływu zakreślonego pozwanym terminu do zapłaty kwoty 36.561,99 zł do dnia sporządzenia pozwu. Niewątpliwie co do zasady strona powodowa mogła dochodzić skapitalizowanych odsetek za ten okres, lecz zdaniem sądu, w świetle przepisu art. 922 § 1 k.c. uznać należy, że na spadkobiercę przechodzą prawa majątkowe spadkodawcy, a w tym obowiązek zwrotu pożyczki. Nie oznacza to jednak, że spadkobierca staje się stroną umowy zawartej przez spadkodawcę (w tym wypadku stroną umowy pożyczki). Z powyższego wynika, że spadkobierca obowiązany jest jedynie do zwrotu pożyczki wg. stanu na dzień otwarcia spadku. Zdaniem sądu, w niniejszej sprawie strona powodowa nie mogła skutecznie domagać się od pozwanych odsetek umownych (określonych w umowie) za okres po dniu otwarciu spadku, a jedynie odsetek ustawowych za opóźnienie. Zgodnie z art. 455 k.c. „Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania”. Zdaniem sądu, do pozwanych (spadkobierczyń) winien mieć zastosowanie właśnie ten przepis. Dopiero od skutecznie doręczonego wezwania do zapłaty pozwane powinny spełnić przedmiotowe świadczenie – dopiero wówczas nałożony został na nie obowiązek jego spełnienia. Mając na uwadze daty doręczeń pozwanym wezwań do zapłaty, strona powodowa mogła naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 5 maja 2024 r., uznając, iż dopiero 4 maja 2021 r. zakreślony pozwanym termin bezskutecznie upłynął.

Stosownie do art. 481 § 1 i 2 k.c, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Sąd zasądził odsetki zgodnie z roszczeniem wyrażonym w pozwie, tj. od żądanej kwoty należności głównej, przyznając odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty.

W tym miejscu wskazać należy, że Sąd uwzględnił w całości zgromadzone w sprawie dowody, których treść i wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Dowody te były ze sobą zgodne, tworząc spójny obraz stanu faktycznego, a w trakcie postępowania nie ujawniły się żadne okoliczności podważające ich autentyczność.

Tak argumentując, Sąd orzekł jak w punktach 1 i 2 wyroku.

W punkcie 3 wyroku Sąd orzekł o kosztach procesu zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik procesu, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Strona powodowa wygrała sprawę w 97%, a więc należało uznać, iż wygrała sprawę w całości i tym samym należą jej się w całości od pozwanego koszty procesu. Na koszty poniesione przez stronę powodową złożyły się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 1.829 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. (dwa pełnomocnictwa) oraz 9,84 złotych tytułem kosztu notarialnego uwierzytelnienia pełnomocnictwa.